Bociany czarne (fot. Waldemar Bzura)
Zwierzęta
Obszar Mazurskiego Parku Krajobrazowego stanowi ostoję wielu zwierząt. Najpopularniejszymi ssakami są tu jelenie i sarny oraz wszędobylskie dziki. Bóbr, reintrodukowany w latach 70. ubiegłego wieku, także stał się powszechny na tym terenie. Z pospolitych gatunków można ponadto spotkać wiewiórki, kuny leśne i domowe, lisy, jenoty czy borsuki. Dogodne miejsce do rozrodu znajdują tu także coraz częściej spotykane łosie, a nad brzegami wód pojawiają się wydry.
Park to także miejsce występowania i rozrodu wielu chronionych, ginących lub rzadkich w skali kraju i Europy zwierząt. W tym miejscu wskazać należy przede wszystkim na dwa duże drapieżniki: wilka i rysia. W ostatnich latach obserwuje się dość liczne wilcze watahy, natomiast w stosunku do rysi na terenie Parku prowadzone są działania reintrodukcyjne. Zajmuje się nimi Park Dzikich Zwierząt w Kadzidłowie, we współpracy z Lasami Państwowymi. Reintrodukcja, czyli ponowne wprowadzenie gatunku na stare miejsca bytowania, odbywa się metodą „born to be free”, opracowaną przez dra Andrzeja Krzywińskiego – pierwszego dyrektora Parku Dzikich Zwierząt w Kadzidłowie. Polega ona na umieszczeniu samic w specjalnych leśnych wolierach, w których przychodzą na świat młode. Już od pierwszych tygodni życia młode wychodzą poza ogrodzenie i poznają otaczający je las, ucząc się samodzielnego życia w naturze, a jednocześnie nie tracąc kontaktu z matką.
Na obszarze Parku licznie reprezentowana jest awifauna, wśród której także występują gatunki rzadkie i chronione. Co roku wyprowadza tu lęgi od 50 do 55 par bocianów białych (ten ptak jest symbolem Mazurskiego Parku Krajobrazowego). W Parku spotkać można również drugiego przedstawiciela rodziny bocianów – bociana czarnego. Odbywają tu lęgi dwie pary tego gatunku. Jest to ptak o skrytym trybie życia, gniazduje w podmokłych i trudno dostępnych lasach. Dobrze zachowane drzewostany w pobliżu przejrzystych jezior są doskonałym środowiskiem dla unikatowych w skali kraju ptaków drapieżnych – rybołowa i bielika. Gniazdujące na terenie Parku trzy pary lęgowe rybołowa stanowią ok. 10% populacji krajowej. Liczebność bielika szacowana jest na ok. 10 par lęgowych. Na uwagę zasługuje także orlik krzykliwy (ok. 18 par) oraz kania czarna (ok. 4 pary) i ruda (ok. 5 par).
Warto również wspomnieć o związanych z lasami i zadrzewieniami dzięciołach. Występuje tu największy w Polsce dzięcioł czarny oraz nieliczny w kraju dzięcioł białogrzbiety. Ten drugi żyje w starych drzewostanach, obfitujących w martwe, próchniejące drzewa. W lasach i zadrzewieniach liściastych sąsiadujących z terenami otwartymi oraz w starych parkach można też zaobserwować dwa podobne do siebie dzięcioły: zielonego i zielonosiwego. Ich głównym pożywieniem są mrówki, które wygrzebują wprost z mrowisk. Park to także miejsce występowania dzięciołka, najmniejszego krajowego dzięcioła, wielkością porównywalnego z wróblem. Wzdłuż rzeki Krutyni można obserwować tracze nurogęsi przewożące pisklęta na swoim grzbiecie oraz zimorodki o przepięknych szmaragdowych barwach, a także potrafiące dobrze nurkować i pływać pluszcze.
Z mokradłami i wodami związane są ptaki z rodziny czaplowatych, wśród nich najczęściej spotykane czaple siwe. W ostatnich latach coraz liczniej obserwowane są także czaple białe, należące do niedawna do rzadkości faunistycznych naszego kraju. Niezwykle trudne do wypatrzenia w trzcinowisku są bąki i bączki, można je rozpoznać po charakterystycznym odzewie, przypominającym dmuchanie w butelkę.
Ze względu na duże zróżnicowanie obszarów wodnych i wodno-błotnych, w obrębie Mazurskiego Parku Krajobrazowego występują liczne płazy. Do tej pory stwierdzono tu obecność 14 gatunków tych zwierząt, wszystkie są objęte ochroną ścisłą. Na wyróżnienie zasługuje kilku przedstawicieli tej grupy, wśród nich rzekotka drzewna, jedyny gatunek z rodziny rzekotkowatych w kraju. Znajdujące się na końcach palców przylgi ułatwiają jej wspinanie się na drzewa. Z kolei kumak nizinny przyjmuje ciekawą strategię obrony przed drapieżnikami. W chwili zagrożenia odwraca się na plecy, ukazując pomarańczowy brzuch, mający odstraszyć lub zniechęcić atakującego. Inną metodę obrony, której zawdzięcza swoją nazwę, ma grzebiuszka ziemna. Polega ona na szybkim zagrzebywaniu się w ziemi. Grzebiuszka to płaz o pięknych oczach z pionową źrenicą i złotą tęczówką.
Ichtiofauna Mazurskiego Parku Krajobrazowego jest jedną z najbogatszych w porównaniu do pozostałych parków narodowych i krajobrazowych Polski, większa różnorodność występuje jedynie w Biebrzańskim Parku Narodowym. Do tej pory stwierdzono tu obecność 42 gatunków ryb. Aż 27% spośród nich otrzymało najwyższe kategorie zagrożenia Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody. Do krytycznie zagrożonych należą węgorz europejski i certa, a świnka ma status gatunku silnie zagrożonego w Polsce. Pięć gatunków występujących w wodach Parku jest objętych ochroną częściową. Są to: różanka pospolita, piskorz, głowacz białopłetwy, śliz pospolity i koza pospolita.
Bezkręgowce, będące najliczniejszą grupą zwierząt, niestety są w Mazurskim Parku Krajobrazowym wciąż niedostatecznie poznane. Opracowań inwentaryzacyjnych doczekały się jedynie grupy pszczół, ważek, biedronek i biegaczowatych oraz wrotków. Na szczególną uwagę zasługują ważki, w Mazurskim Parku Krajobrazowym wyjątkowo liczne i zróżnicowane; 55 występujących tu gatunków tych owadów to niemal 75% ogółu gatunków ważek żyjących w Polsce. Są wśród nich zarówno gatunki północne, np. miedziopierś północna, jak i ciepłolubne, takie jak lecicha białoznaczna. Mazurski Park Krajobrazowy jest ostoją 10 gatunków objętych ochroną. Spośród nich najcenniejsza jest iglica mała – najmniejsza europejska ważka.
Żyjące w Mazurskim Parku Krajobrazowym pszczoły reprezentują 153 różne gatunki, co daje ponad 32% gatunków znanych w Polsce; 18 spośród nich jest objętych ochroną częściową, m.in. porobnica włochatka i trzmiele: tajgowy, ciemnopasy oraz czarnopaskowany. Ciekawą grupą zwierząt, mało znanych przeciętnemu turyście, a stosunkowo dobrze zbadanych na tle innych bezkręgowców występujących w Parku, są wrotki. To organizmy niemal przezroczyste, o bardzo małych, mikroskopijnych rozmiarach, od 0,05 mm do 2 mm. Są związane ze wszystkimi środowiskami wodnymi. W Mazurskim Parku Krajobrazowym stwierdzono obecność 320 gatunków wrotków, co przekłada się na ok. 67% gatunków spotykanych w Polsce i ponad 20% gatunków znanych na świecie. W trakcie badań prowadzonych na terenie Parku odkryto 22 gatunki wrotków nowych w faunie Polski.
