Mazurski Park Krajobrazowy

Szlak Kajakowy Rzeki Krutyni Kajakarze na Jeziorze Mokrym (fot. Waldemar Bzura)

Szlak Kajakowy Rzeki Krutyni

Szlak kajakowy rzeki Krutyni jest uznawany za jeden z piękniejszych w Polsce i najpopularniejszych w całej Europie. Ma ponad 100 km długości. Rozpoczyna się w miejscowości Sorkwity nad Jeziorem Lampackim, a kończy w Rucianem-Nidzie nad Jeziorem Nidzkim. Połowa trasy znajduje się w granicach Mazurskiego Parku Krajobrazowego.
Nazwa szlaku pochodzi od rzeki Krutyni, która ma ok. 26 km długości, wypływa z Jeziora Krutyńskiego i wpada do Jeziora Gardyńskiego. Pozostałe odcinki trasy prowadzą przez rzeki i strumienie, tzw. strugi, łączące położone na szlaku jeziora.
Krutynia tworzy liczne meandry. Jej nurt jest wolny. Szerokość rzeki osiąga ok. 30–40 m, a głębokość 1,5–7 m.
Powierzchnia dorzecza Krutyni wynosi ok. 640 km2. Na całym tym terenie obowiązuje strefa ciszy oraz zakaz biwakowania poza miejscami wyznaczonymi. Zrywanie jakichkolwiek roślin i chwytanie zwierząt poza miejscami wyznaczonymi do wędkarstwa jest na szlaku Krutyni zabronione.

ETAP SPYCHOWO – ZGON
Odcinek szlaku przebiegający w granicach Mazurskiego Parku Krajobrazowego zaczyna się we wsi Spychowo. Tuż za mostem na drodze krajowej nr 59 Giżycko – Rozogi, na lewym brzegu rzeki można zwodować kajak. Należy jednak uważać na wystające z wody kamienie, zwłaszcza przy niskim stanie wód.
Stąd Spychowską Strugą przepływa si pod dwoma drewnianymi mostami, przeznaczonymi do ruchu pieszo-rowerowego, kierując się wzdłuż wsi Koczek do jeziora Zdrużno. Koryto rzeki jest na tym odcinku szerokie, a nurt wolny. Sprzyja to rozrostowi roślin wodnych i bagiennych. Otwarte lustro wody jest tu niewielkie, obrzeża pokrywa trzcina pospolita, turzyca ciborowata i osoka aloesowata. Rzekę porastają również znaczne ilości grążela żółtego oraz, sporadycznie, grzybienie białe.
Wypływając na jezioro Zdrużno (ok. 250 ha), po lewej stronie zobaczymy półwysep i wieś Połom. Jezioro ma bardzo urozmaiconą linię brzegową z zatokami i półwyspami. Znajdują się na nim również dwie niewielkie, zadrzewione wyspy. Akwen ma średnią głębokość ok. 5,3 m, natomiast jego maksymalna głębokość wynosi 25,9 m. Brzegi są w większości wysokie i porośnięte lasami.
Płynąc wzdłuż wschodniego brzegu jeziora, a następnie pod mostem we wsi Koczek, docieramy na kolejne śródleśne jezioro Uplik (ok. 60 ha), otoczone lasami Puszczy Piskiej. Podłużny akwen stanowi szeroką rynnę, ciągnącą się ok. 2,5 km z południa na północ. Jego maksymalna głębokość wynosi 9,2 m, zaś średnia ok. 3 m. Brzegi w części południowej są wysokie, miejscami strome, obniżają się w kierunku północnym. Przy wschodnim brzegu jeziora znajduje się rezerwat przyrody „Ławny Lasek” (7,6 ha), chroniący lokalną populację (ekotyp) sosny zwyczajnej oraz naturalne procesy zachodzące w drzewostanach iglastych na siedliskach lasu mieszanego świeżego.
Około 800 m za rezerwatem znajduje się przewężenie pod mostem na drodze krajowej nr 58 Olsztynek – Szczuczyn. Za nim wpływamy na najgłębsze jezioro krutyńskiego szlaku – Jezioro Mokre (51 m). Kierujemy się wzdłuż prawego brzegu, zataczając łuk obok wsi Zgon. Nazwa tej miejscowości, jak podaje Karol Małłek, pochodzi od tego, że dawni mieszkańcy zganiali tu swoje bydło do wodopoju. Wieś założona w 1708 r. miała od początku charakter osady rybackiej. Ze starej zabudowy pozostało jeszcze kilkanaście drewnianych domów.

ETAP ZGON – KRUTYŃ
Do południowo-wschodniego brzegu Jeziora Mokrego przylega rezerwat przyrody „Królewska Sosna” (ok. 97 ha). Chroni on ekosystem leśny charakterystyczny dla Puszczy Piskiej oraz zachodzącą w nim naturalną sukcesję. Na terenie rezerwatu znajdują się trzy jeziorka dystroficzne, tzw. Kruczki, z charakterystycznymi pływającymi wyspami torfowymi. Do cennych elementów flory należą m.in. modrzewnica torfowa, żurawina błotna, bagno zwyczajne i rosiczka okrągłolistna. W rezerwacie znajdują się pomniki przyrody „Dąb nad Mukrem” im. Karola Małłka oraz „Królewska Sosna”.
Mokre to najgłębsze jezioro na terenie Mazurskiego Parku Krajobrazowego (51 m). Znajduje się na nim pięć zalesionych wysp. Szlak kajakowy prowadzi wzdłuż akwenu (ok. 8 km) aż do północno-wschodniego rogu. Na tym odcinku przy wietrznej pogodzie należy uważać na wysoką falę.
Przepływamy pod drewnianym mostkiem po prawej stronie. Zaraz za nim znajduje się jaz oddzielający Jezioro Mokre od Jeziora Krutyńskiego. W tym miejscu należy przenieść kajak po drewnianej kładce. Płynąc przez Jezioro Krutyńskie, znajdujemy się na terenie rezerwatu przyrody „Krutynia Górna”. Jest to rezerwat krajobrazowy chroniący środowisko leśne, wodne i torfowiskowe doliny górnej Krutyni i Jeziora Krutyńskiego oraz naturalne cechy krajobrazu. Brzegi jeziora są płaskie, porośnięte trzciną, sitowiem i skrzypem. Na powierzchni wody zaobserwować można mnóstwo grążeli żółtych i grzybieni białych. Płynąc wzdłuż południowego brzegu, dotrzemy do początku rzeki Krutyni.
Płytka na tym odcinku rzeka malowniczo wcina się we wzgórza morenowe. Zalesione, wysokie brzegi tworzą ponad jej korytem zielony tunel. Nurt jest tu wyraźnie odczuwalny, ale nie sprawia problemów kajakarzom. Ze względu na płytką i przejrzystą wodę, można zauważyć czerwone plechy krasnorostu hildenbrandii rzecznej porastające kamienie oraz jasnozielone skupienia gąbek słodkowodnych przytwierdzonych do dna. Charakterystyczne są tu również powalone drzewa, nadające rzece dzikiego charakteru. Wzdłuż lewego brzegu biegnie ścieżka przyrodnicza „Rezerwat Krutynia”. Na tym odcinku tradycyjnie od kilkudziesięciu lat odbywają się przejażdżki płaskodennymi łódkami „na pych”, pchanych kijami przez tzw. sztakerów.
Ten etap trasy kończy się we wsi Krutyń. Miejscowość została założona ok. 1500 r. jako osada myśliwska. Od okresu międzywojennego stanowiła bazę letniskową z domami wypoczynkowymi, pensjonatami i stanicą wodną. Przy moście znajduje się kilka miejsc dogodnych do wyjścia na ląd i wodowania kajaków. W Krutyni mają swoje siedziby Mazurski Park Krajobrazowy, Ośrodek Edukacji Przyrodniczo-Kulturowej z Izbą Przyrodniczą oraz Ośrodek Okresowej Rehabilitacji Bocianów. Stąd można również zaplanować wycieczki po ścieżkach przyrodniczych i szlakach rowerowych. W Krutyni, w domu nad rzeką mieszkał w latach 60. XX w. działacz mazurski i pisarz Karol Małłek. W Ośrodku Edukacji Przyrodniczo-Kulturowej znajduje się izba jego pamięci. To on jest autorem stwierdzenia: „Kto nie widział Krutyni, ten nie widział Mazur”.

ETAP KRUTYŃ – UKTA
Kilometr za wsią Krutyń przepływamy pod mostem w miejscowości Krutyński Piecek i docieramy na rozlewisko przed zabytkowym XIX-wiecznym młynem w Zielonym Lasku. Młyn funkcjonował do lat 70. XX w., obecnie znajduje się tu elektrownia wodna. Po prawej stronie należy przenieść kajak ok. 70 m. Za młynem, z powodu spiętrzenia, rzeka jest wartka i płytka, ma kamieniste dno. Dalej jej głębokość dochodzi do ok. metra, wzrasta też ilość roślinności podwodnej.
Pod mostem drogowym wpływamy do wsi Rosocha. Rzeka zmienia tu kierunek z południowego na północno-wschodni. Zmienia się również jej charakter, z wartkiej i płytkiej na głęboką i leniwą. Dno jest porośnięte bogatą roślinnością podwodną, a brzegi pasem trzcinowisk. Wśród trzcin łatwo przeoczyć prawy dopływ Krutyni – Dusiankę, którą można dopłynąć do jeziora Duś i odwiedzić klasztor starowierców w Wojnowie.
Wracając na szlak, płyniemy wzdłuż wsi. Jej zabudowa zajmuje głównie prawy brzeg rzeki. Docieramy do mostu, przed którym, na prawym brzegu można wynieść na ląd kajaki. Nieopodal stoi cerkiew prawosławna pw. Zaśnięcia Matki Bożej.
Po minięciu mostu, płyniemy w kierunku wsi Ukta. W centrum miejscowości znajduje się most na drodze wojewódzkiej nr 610 Piecki – Ruciane-Nida. W jego okolicy można dogodnie wodować kajak. W Ukcie warto zobaczyć neogotycki kościół pw. Podwyższenia Krzyża Świętego z 1845 r. Jego wnętrze zdobi renesansowy obraz przedstawiający scenę opłakiwania Chrystusa przez złożeniem Go do grobu. Za mostem drogowym przepływamy obok ruin zburzonego pod koniec II wojny światowej mostu kolejowego z końca XIX w.

ETAP UKTA – IZNOTA
Dolny odcinek rzeki Krutyni, poniżej wsi Ukta, jest objęty ochroną rezerwatową. Wpływamy tu na teren rezerwatu przyrody „Krutynia” (czasami można też spotkać nazwę „Krutynia Dolna”). Rezerwat chroni naturalny krajobraz polodowcowy, ekosystemy wodne oraz unikalne bogactwo fauny i flory. Głębokość rzeki na tym odcinku sięga 7 m. Jej dwukilometrowy fragment poniżej Ukty jest popularnie zwany „Małą Amazonką”, ze względu na liczne meandry, powalone pnie drzew i niedostępne, bagniste brzegi.
Następnie przepływamy pod mostem w miejscowości Nowy Most. Po prawej stronie znajduje się dogodne miejsce do wodowania kajaków. Kilometr dalej zaczyna się Jezioro Gardyńskie. Akwen jest zarośnięty bujną roślinnością wodną i szuwarową. Trzymając się prawej strony, przez wąską cieśninę wpływamy na śródleśne jezioro Malinówka. Stąd, trzymając się lewego brzegu, docieramy do długiej rynny, stanowiącej część jeziora Jerzewko. Na wschodzie wypływa z niego odcinek rzeki zwany „czarną rzeką”. Kierujemy się nim dalej do miejscowości Iznota. Przed mostem drogowym, po prawej stronie znajduje się miejsce do wodowania kajaków. Około 0,5 km stąd rzeka Krutynia uchodzi do jeziora Bełdany.

ETAP IZNOTA – RUCIANE-NIDA
Z Iznoty wpływamy na Zatokę Iznocką i dalej na jezioro Bełdany (940,6 ha). Stanowi ono część szlaku Wielkich Jezior Mazurskich, więc możemy spodziewać się wzmożonego ruchu żaglówek, motorówek, skuterów wodnych oraz statków turystycznych. Ze względów bezpieczeństwa najlepiej płynąć blisko prawego brzegu. Wysokie brzegi jeziora są otoczone kompleksem leśnym Puszczy Piskiej. Płynąc po zachodniej stronie, mijamy dwie wsie odległe od siebie o ok. 1 km – Gąsior i Kamień. W obu miejscowościach znajdują się ośrodki wypoczynkowe oraz miejsca do wodowania kajaków. Dalej na południe, po prawej stronie zobaczymy wlot do Zatoki Wygryńskiej, z widoczną w głębi wsią Wygryny.
Przemierzając całe jezioro Bełdany, dopływamy do wybudowanej w 1879 r. śluzy Guzianka w Rucianem-Nidzie. Śluza usytuowana jest między Bełdanami a Guzianką Małą. Obiekt pozwala na pokonanie ok. 2-metrowej różnicy poziomów wody utrzymującej się między tymi akwenami. Szerokość wrót wynosi 7,5 m, natomiast długość komory to 44 m. Śluzowanie trwa ok. 20 minut. Dopływając do urządzenia hydrotechnicznego, należy zachować szczególną ostrożność.
Uwagę docierających do śluzy od strony Bełdan przykuwa bunkier wieżowy z 1900 r. Jest to element węzła obronnego Ruciane – Guzianka, który stanowił część fortyfikacji zwanej Linią Wielkich Jezior Mazurskich. Miała ona umożliwić obronę Prus Wschodnich przed inwazją wojsk rosyjskich w czasie I wojny światowej.
Przez Guziankę Małą, kierując się na prawo, wpływamy na jezioro Guzianka Wielka. Wbrew nazwie jest ono dość małe (ok. 65 ha). Część północna (przy śluzie) jest najszersza, w kierunku południowym akwen się zwęża. Większość linii brzegowej porastają rośliny wodne, natomiast brzegi są zalesione. Prawa, zachodnia część jeziora wykorzystana jest jako port jachtowy oraz miejsce cumowania statków pasażerskich.
Stąd niedaleko już do Rucianego-Nidy. Miasto powstało w 1966 r. z połączenia dwóch wsi – Rucianego i Nidy. Płynąc wzdłuż zachodniego brzegu, znajdujemy wejście do Kanału Nidzkiego, który ma ok. 170 m. Mijamy most na drodze wojewódzkiej nr 610 oraz most kolejowy. Tędy przebiega granica Mazurskiego Parku Krajobrazowego. Przy moście kolejowym widoczny jest bunkier wchodzący w skład węzła obronnego Ruciane – Guzianka. Następnie wypływamy na malownicze Jezioro Nidzkie. Najlepiej płynąć po nim, trzymając się prawego brzegu. Na początku mijamy zabudowania miejskie i ośrodki wypoczynkowe. Tu, w stanicy wodnej PTTK, w miejscu, w którym wypływa z jeziora rzeczka Nidka, możemy zakończyć spływ lub udać się dalej przez Jezioro Nidzkie.

JEZIORO NIDZKIE
Za zabudowaniami miejscowości Ruciane-Nida wpływamy na część jeziora, która wraz z przyległymi lasami tworzy rezerwat przyrody „Jezioro Nidzkie”. Obowiązuje tu strefa ciszy. Rezerwat chroni krajobraz polodowcowy z dobrze zachowanymi zbiorowiskami roślinnymi, głównie borami z domieszką świerka i brzozy. Linia brzegowa jeziora jest bardzo rozwinięta, ma liczne zatoczki i półwyspy. Dodatkowo na tafli wody znajduje się 11 wysp. Po przepłynięciu ok. 4 km docieramy do leżącej na prawym brzegu leśniczówki Pranie, gdzie przebywał i pisał Konstanty Ildefons Gałczyński. W leśniczówce mieści się muzeum poświęcone jego pamięci. Przy brzegu znajduje się molo oraz schodki prowadzące do leśniczówki. Latem są tu organizowane koncerty, wystawy oraz spotkania autorskie. Spływ możemy skończyć w położonych dalej wsiach turystycznych Krzyże lub Karwica na prawym brzegu lub dalej, w małej stanicy wodnej Czaple na lewym brzegu, za Półwyspem Zamordejskim.

 

Nasze Parki Krajobrazowe

  • logo
  • logo
  • logo
  • logo
  • logo
  • logo

Parki Krajobrazowe Województwa Warmińsko-Mazurskiego

Polityka cookies

Strona używa cookies (ciasteczek). Korzystając ze strony wyrażasz zgodę na używanie cookies, zgodnie z aktualnymi ustawieniami przeglądarki.
Polityka prywatności