Meandry Krutyni (fot. Waldemar Bzura)
Woda
Najbardziej charakterystycznym elementem krajobrazu Parku są liczne jeziora, których pochodzenie związane jest z wycofującym się lodowcem. Pozostawił on liczne bryły martwego lodu, które podczas topnienia wypełniły obniżenia i dały początek zbiornikom wodnym.
Na terenie Parku występują dwa zasadnicze typy jezior: rynnowe i morenowe (wytopiskowe). Jeziora rynnowe wypełniają rynny lodowcowe, utworzone przez płynące pod dużym ciśnieniem rzeki podlodowcowe. Mają one strome, nieregularne brzegi, są wąskie i wydłużone, o znacznej głębokości. Układają się na osi północ-południe, przeciwnie do ciągów moren, często je przecinając. Typowym jeziorem rynnowym są Bełdany. Drugi typ akwenów to jeziora morenowe, które wypełniają obniżenia terenu pomiędzy wzniesieniami moren. Charakteryzują się bardzo dużą powierzchnią, niewielką głębokością, licznymi zatokami i półwyspami. Najlepszym przykładem jeziora morenowego jest jezioro Śniardwy.
Mimo że Mazury często określane są jako Kraina Tysiąca Jezior, liczba akwenów cały czas maleje. Dzieje się tak ze względu na postępujący proces lądowienia zbiorników wodnych. Szacuje się, że ok. 2/3 jezior na Mazurach zanikło od ostatniego zlodowacenia. Lądowienie jest procesem naturalnym, jednak ostatnimi czasy, na skutek wzrostu żyzności wód, jego tempo znacznie się zwiększyło. Wiąże się to ze zmianą zagospodarowania zlewni, wycinaniem lasów, zwiększeniem udziału terenów rolniczych i zabudową brzegów, co powoduje szybszy odpływ związków organicznych do wód jeziora. Najbardziej wrażliwe na ten proces są zbiorniki małe i płytkie, w których zarastanie zachodzi najszybciej.
Około 6–8 tys. lat temu poziom wód w jeziorze Śniardwy był wyższy o ok. 4 m, a przylegające do niego obecnie akweny, takie jak Roś, Seksty, Białoławki, Kociołek i Warnołty, stanowiły jeden połączony, rozległy zbiornik. Po obniżeniu poziomu wód jeziora rozdzieliły się. Pozostałością tego procesu jest występowanie wielu terenów podmokłych wokół nich.
Oczywistym jest, że teren Mazur obfituje w wodę. Poza rzekami i jeziorami warto też zwrócić uwagę na liczne torfowiska oraz obszary bagienne. Zapewniają one magazynowanie wody, sprzyjają utrzymaniu wysokiej różnorodności biologicznej oraz tworzeniu specyficznego mikroklimatu. Mokradła torfowiskowe spotykane na Mazurach pojawiają się przy brzegach jezior i cieków, jednak najliczniej występują w bezodpływowych obniżeniach terenu. Powstały one w wyniku topnienia brył martwego lodu, oddzielonych od lodowca, i stopniowego zarastania zbiorników wodnych. Na terenie Parku często można również spotkać śródleśne bezodpływowe jeziora dystroficzne o brunatnej wodzie. Na skutek porastania ich tafli warstwą mchów zachodzi stopniowe zmniejszanie ich powierzchni, aż do całkowitego zaniku i utworzenia się torfowisk.
